މާލެ އާއި 299.76 ކިލޯ މީޓަރު ދުރުގައިި އޮތް ތިލަދުންމަތީ އުތުރުބުރީ ތަަކަންދޫ އަކީ ނިސްބަތުން ކުޑަ ރަށަކަށް ވީ ނަމަވެސް މި ރަށަކީ ގިނަ އާސާރުތައް އެ ރަށަކުން ފެންނަން ހުރި ބޯދާ ތާރީޚެއް އޮތް ރަށެކެވެ. އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށް ދިއްދޫގެ އިރުމަތީ ފަރާތުން 13 ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައި އޮންނަ ތަކަންދޫ އަކީ މިހާރު މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްރަށުގެ ތަރުތީބަށް ބަލާއިރު 13 ވަނައަށް އޮތް ރަށެވެ. ރަށުގެ ދިގު މިނުގައި 1220 މީޓަރު އޮޮތްއިރު ފުޅާ މިނުގައި ހުރީ 460 މީޓަރެވެ.

948 މީހުންގެ އާބާދީއެއް އޮތް ތަކަންދޫގެ އާބާދީގެ ބޮޑު ބައެއް ދިރިއުޅެމުން ދަނީ ރަށުން ބޭރުގައެވެ. އެގޮތުން މި ރަށުގެ އާބާދީގެ 80 އިންސައްތަ މީހުން ދިރިއުޅެނީ ރަށުން ބޭރުގައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ވެސް ގިނަ ބަޔަކު ދިރިއުޅެމުން ދަނީ ފުރަ މާލޭގައެވެ. ތަފާތު އެކި ބޭނުންތަކަށް މި ރަށުން ހިޖުރަ ކުރާ މީހުންގެ ނިސްބަތް އިންތިހާ އަށް އިތުރުވުމުގެ ނަތީޖާއަކީ އެރަށުގެ ގިނަ ގެތަކެއް ފަޅުވެ، ވީރާނާވާން ދޫކޮށްލާފައިވުމެވެ.

ކުރިންވެސް ފާހަގަކުރި ފަދައިން ރަށުގެ އުސްއައްޔަކީ ހަމަގައިމުވެސް ރަށުގެ ފުން ތާރީޚެވެ. މި ރަށް ތާރީޚީ ގޮތުން އެހާ ބޮޑަށް ޚާއްސަވާ އެއް ސަބަބަކީ ރާއްޖެ ސަލާމަތްކުރުމުގެ ޖިހާދުގައި އިސްނެންގެވި އުތީމު ތިންބެއިންގެ އާއިލާ އަށް ނިސްބަތްވެވަޑައިގަންނަވާ އަލިތަކުރުފާނުގެ ހަށިކޮޅު ފަސްދާނުލެވިފައިވާ ޒިޔާރަތް މި ރަށުގައި ހުރުމުގެ މަތިވެރި ފަޚުރު ލިބިފައި ވުމެވެ. އޭގެ އިތުރުން ހުޅަނގުގައި ޢަލިތަކުރުފާނު އިންދެވިކަމަށް އެރަށު މުސްކުޅިންބުނާ ކާނިގަހެއް މި ރަށުގައި އެބަހުއްޓެވެ. ދިވެހި ގައުމަށްޓަކާ އެންމެ ފުރަތަމަ ޝަހީދުވެވަޑައިގަތް ބަތަލަކީ އަލިތަކުރުފާނު ކަމަށް ވާއިރު މިއަދުވެސް މި ޒިޔާރަތުން އިހުސާސް ކުރުވައިދެނީ ދިވެހި ގައުމުގެ އިސްތިގުލާލާއި ކުޅެލާތަން ބަލަން ދިވެހި ދަރިންނަށް ހަމަހިލާ ކެތް ނުކުރެވޭނެ ކަމެވެ. ދިވެހި ޤައުމަށްޓަކައި މޭ އައްޑަނައަކަށް ދިއްކޮށްލަން ތައްޔާރަށް ތިބުމުގެ ހުއްބުލް ވަތަންގެ ރޫހު އިހުސާސްކޮށްދޭ އެއްތަނަކީ މިއީއެވެ.

މީގެ އިތުރުން މިއީ އުތީމު ޢަލީތަކުރުފާނު ދިރިއުޅުއްވި ރަށްވެސްމެއެވެ. އަދި އެތަކުރުފާނުގެ އަނބިކަނބަލުން ނިސްބަތްވެ ވަޑައިގަންނަވާ ރަށެވެ. ޕޯޗްގީޒުން ގެންގުޅުނު އިންޑިއާގެ މަލާބާރު ސިފައިން (ހޮޅިން) އެތަކުރުފާނު ޝަހީދުކޮށްލީ މިރަށުގައި އުޅުއްވަނިކޮށް ކަމަށް ވާއިރު ހޮޅިން ވަނީ އެ ތަކުރުފާނުގެ އިސްތަށިފުޅާއި ހަށިގަނޑު ވަކި ކުރުމަށް ފަހުގައި މާލެގައި އޭރު ގާއިމުވެގެން ތިބި ޕޯޗުގީޒުންގެ ވެރިޔާ އަށް ތަކުރުފާނުގެ އިސްތަށިފުޅު ވެދުމަށް އަރުވާފައެވެ. ނަމަވެސް، ދިވެހިންގެ ތެރެއިން ބަޔަކު ވަނީ ސިއްރިއްޔާތުގައި އަލި ތަކުރުފާނުގެ އިސްތަށިފުޅު ނަގައިގެން މާލެ އަތޮޅު ފުނަދޫގައި ފަސްދާނުލާފައެވެ. އަދިވެސް އެބޭފުޅާގެ ހަށިގަނޑު ފަސްދާނުލެވިފައި އޮތީ ތަކަންދޫގައި ކަމުގައިވާއިރު އިސްތަށިފުޅު އޮންނެވީ ފުނަދޫގައިކަން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. މިކަން ހިނގާފައިވަނީ ހިޖުރީ ސަނަތުން 980 ވަނަ އަހަރު ކަމާއި މިއީ މީލާދީ ސަނަތުން 1572 ވަނަ އަހަރުކަން ތާރީޚީ ފަތްފުތްތަކުން އެނގެން އެބައް ހުއްޓެވެ.

މި ރަށުން ލިބެން ހުރި ޚިދުމަތްތަކަށް ބަލާނަމަ ރަށުން އަސާސީ ޚިދުމަތްތައް ލިބެން އެބަހުއްޓެވެ. އެގޮތުން މިރަށުގައި 24 ގަޑިއިރު ކަރަންޓު ފޯރުކޮށްދޭކަން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. ތައުލީމީ ޚިދުމަތަށް ބަލާ ނަމަ ތަކަންދޫގައި ޕްރީސްކޫލަކާއި ޕްރައިމަރީ ސްކޫލެއް ހުރެއެވެ. ޕްރައިމަރީ ސްކޫލްގައި ގްރޭޑް 10 އާހަމައަށް ކިޔަވައި ދެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ޑޮކްޓަރަކާއި 2 ނަރުހުންނާއި އެކު ޚިދުމަތް ދެމުން އަންނަ ސިއްހީ މަރުކަޒުގެ ޚިދުމަތް ލިބެނީ 8 ގަޑި އިރުވަންދެންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކަމެއްދިމާވެއްޖެ ހާލަތުގައި ޚިދުމަތް ދިނުމަށް މި ތަނުގެ މުވައްޒަފުން ތިބެނީ އަބަދުވެސް އޮންކޯލްގައި ނުވަތަ ތައްޔާރީ ހާލަތުގައެވެ.

މި ރަށުގައި މިހާރު ހިނގަމުން ދަނީ ޖުމުުލަ ހަ މަޝްރޫއެކެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ރަށުގެ ފެނާއި ނަރުދަމާގެ ނިޒާމް، ނެރު ފައިކަށި އަޕްގްރޭޑް ކުރުން، ވޯޓަރ ސަޕްލައި ސެނިޓޭޝަން އެންޑް ސޮލިޑް ވޭސްޓް މެނޭޖްމެންޓް، އައުޓް ޑޯ ޖިމް ފަދަ ކަންކަން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ.